بیماری خاموش؛ شیوع بالای پوکی استخوان در ایران
تاریخ انتشار: ۲۹ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۹۲۶۰۸۶
دکتر فاطمه حاجی ولیزاده با اشاره به اینکه پوکی استخوان یک بیماری خاموش است، گفت: این بیماری مختص اواخر سنین میانسالی و سالمندی است که با مینرالیزه شدن استخوان اتفاق میافتد و سبب میشود استخوانها متخلخل و شکننده شوند. در واقع ساختار استخوان بهم میخورد و ماده معدنی آن ها کم شده و استخوان استحکام خود را از دست میدهد؛ در نتیجه استخوان با کوچکترین ضربهای که انتظار نمیرود، دچار شکستگی میشود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
پوکی استخوان؛ بیماری بدون علامت
وی افزود: پس خود پوکی استخوان یک بیماری است که در ظاهر علامتی ندارد و زمان بروز شکستگی، تازه علایم آن مشاهده میشود. با توجه به اینکه بیشتر استخوانهایی که پوک میشوند شامل استخوان ستون فقرات، استخوان لگن و سر استخوان ران و ساعد است، شکستگیها هم بیشتر در این نقاط رخ میدهد. بروز شکستگی سبب ناراحتی و محدودیت حرکتی میشود؛ بنابراین در سنین بزرگسالی با سالمندانی مواجه میشویم که قدشان کوتاهتر شده است و این موضوع هم به واسطه این است که ستون فقراتشان دچار شکستگی شده و یا روی هم خوابیده است و این یکی از علایم پوکی استخوان است.
رئیس اداره بیماریهای عضلانی، اسکلتی دفتر مدیریت بیماریهای غیرواگیر وزارت بهداشت، ادامه داد: برخی از سالمندان درد کمر یا درد استخوان دارند و یا به خاطر شکستگی در مفصل لگن و سر استخوان ران در بیمارستان بستری میشوند و حتی این سبب میشود مجبور به استفاده از ویلچر باشند، نتوانند حرکت کنند و از پس فعالیتهای روزمره خود برآیند و وابسته به دیگران باشند.
شیوع بالای پوکی استخوان در ایران
او با تاکید بر اینکه شیوع پوکی استخوان در کشور ما بالا است، توضیح داد: پیمایش بررسی وضعیت پوکی استخوان در کشور در سال ۱۴۰۰ _ ۱۴۰۱ انجام شده است. این پیمایش سومین پیمایشی از این دست بود که انجام میشد اما با پیمایشهای قبلی تفاوتهای زیادی داشت. یکی از مهمترین تفاوتها این بود که در سطح وسیعی از جامعه نمونهگیری برای آن انجام شده است؛ بنابراین میتوانیم نتایج آن را به کشور تعمیم دهیم. پیمایشهای قبلی ما به شکل محدود انجام شده بود اما این پیمایش مناطق شهری و روستایی را دربرگرفته است.
حاجی ولیزاده، ادامه داد: پیمایش در سطح استان تهران شامل ۳ دانشگاه علوم پزشکی، استان مازندران با ۲ دانشگاه علوم پزشکی، استان خرسان شمالی شامل ۲ دانشگاه علوم پزشکی، استان کرمانشاه، استان اهواز با ۲ دو دانشگاه علوم پزشکی، استان آذربایجان غربی، استان اصفهان و استان فارس انجام شد.
بروز پوکی استخوان در ۶۰ درصد ایرانیان بالای ۵۰ سال
وی افزود: به طور کلی با دو واژه استئوپروز (پوکی استخوان کامل) و استئوپنی (از دست رفتن چگالی استخوان البته نه در حد پوکی استخوان کامل) از بروز پوکی استخوان منجر به شکستگی یاد میشود. ۶۰ درصد افراد بالاتر از ۵۰ سال ایرانی دچار استئوپروز و استئوپنی هستند و از هر ۳ خانم بالاتر از ۵۰ سال و از هر ۵ مرد بالاتر از ۷۰ سال یک نفر دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان میشود.
شکستگی؛ خطیرترین عارضه پوکی استخوان
رئیس اداره بیماریهای عضلانی، اسکلتی دفتر مدیریت بیماریهای غیرواگیر وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه شکستگی خطیرترین عارضه پوکی استخوان است، تصریح کرد: این عارضه در عین حال بار اقتصادی بالایی دارد؛ زیرا علاوه بر اینکه فرد باید در بیمارستان بستری شود و مراقبت بگیرد پس از آن هم با از دست دادن حرکت کامل، معلولیت و عدم کفایت در انجام فعالیتهای روزانه ناشی از این شکستگیها مواجه میشود. شکستگی ثانویه در فردی که یکبار دچار شکستگی شده باشد، دو تا سه برابر بیشتر میشود که این موضوع میتواند به دلیل محدودیت حرکتی و یا از دست رفتن توده استخوانی باشد. همه این موارد باعث میشود یک فرد با پوکی استخوان، مخلوطی از مشکلات زیادی باشد.
اهمیت پیشگیری از پوکی استخوان تا قبل از ۳۰ سالگی
وی با تاکید بر اینکه پوکی استخوان مربوط به از دست رفتن چگالی استخوان است، اظهار کرد: به همین علت اگر بخواهیم از بروز پوکی استخوان جلوگیری کنیم باید تا سنین قبل از ۳۰ سالگی فعالیت کنیم. در ابتلا به پوکی استخوان دو دسته عامل موثر است؛ یک دسته عواملی هستند که قابل مداخله نیستند مانند اینکه پوکی استخوان در جنس مونث کلا بیشتر از جنس مذکر است زیرا خانمها پس از یائسگی، هورمونهای زنانگی را از دست میدهند و دچار پوکی استخوان میشوند و یا اینکه برخی مواقع مبحث ژن مطرح میشود مثلا در سفیدپوستها، پوکی استخوان شیوع بالاتری نسبت به سیاه پوستها دارد. درعین حال سابقه فامیلی و ژنتیک هم در بروز پوکی استخوان موثر است.
رئیس اداره بیماریهای عضلانی، اسکلتی دفتر مدیریت بیماریهای غیرواگیر وزارت بهداشت، ادامه داد: از طرفی برخی عوامل قابل مداخله هستند که میتوان با کار کردن روی آنها از ابتلای افراد به پوکی استخوان جلوگیری کرده یا شدت بروز آن را کمتر کرد. یکی از آن عوامل میتواند مصرف سیگار یا الکل باشد که میتواند متوقف شود چرا که ریسک پوکی استخوان را بالا میبرد.
نقش تغذیه در جلوگیری از بروز پوکی استخوان
او با تاکید بر نقش پررنگ تغذیه بر پیشگیری از بروز پوکی استخوان، تصریح کرد: مصرف لبنیات و مواد حاوی کلسیم، ویتامین D یا قرار گرفتن در معرض نور خورشید هم میتواند از بروز پوکی استخوان جلوگیری کند و یا پوکی استخوان را به تعویق بیاندازد اما، نکته مهم این است که استخوانهای ما حداکثر ظرفیت و سفتی خود را تا ۳۰ سالگی دارند و پس از آن، بدن به سمتی پیش میرود که وضعیت استخوانها متخلخل شود. هرچه وضعیت تغذیه ما در سنین قبل از ۳۰ سالگی مناسب باشد شرایط ما پس از ۳۰ سالگی بهتر خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه فعالیت و تحرک بدنی سبب فعالیت سلولهای استخوانساز میشود، گفت: این موضوع کمک میکند که استخوانهای محکمتر و ذخیره استخوانی بهتری داشته باشیم و در این حالت اگر بتوانیم حداکثر توده استخوانی را کسب کنیم احتمال اینکه دچار شکستگیهای ناشی از پوکی استخوان شویم، کمتر است.
اهمیت تشخیص بهنگام بیماری در کاهش عوارض
وی با اشاره به اهمیت تشخیص به موقع پوکی استخوان، گفت: پوکی استخوان بیماری خاموش است که علامتی ندارد و علایم آن وقتی پیدا میشود که شکستگی رخ دهد؛ بنابراین اگر بتوانیم قبل از بروز شکستگی ناشی از پوکی استخوان آن را تشخیص داده و درمان را آغاز کنیم میتوانیم وضعیت استخوانی فرد را بهتر کنیم و همینطور توانایی و قدرت عضلات را با تحرک بدنی متناسب بالا ببریم و از شکستگی جلوگیری کنیم. تا زمانی که پوکی استخوان منجر به بروز شکستگی نشود خود به تنهایی مشکلی ایجاد نمیکند. تشخیص بهنگام بیماری یک فرصت خوب است که بتوان از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کرد.
تشخیص پوکی استخوان با "تراکمسنجی"
او با بیان اینکه برای تشخیص قطعی پوکی استخوان باید از "تراکمسنجی" یا "دانسیتومتری" استفاده کنیم، تاکید کرد: ولی این به آن معنی نیست که افرادی که هیچ علامت یا نشانهای ندارند بخواهند تست تراکم استخوان بدهند. وقتی تشخیص پوکی استخوان مطرح میشود فرد باید دارو مصرف کند و این دارو میتواند از شکستگی پیشگیری کند؛ بنابراین برای اینکه ببینیم لازم است فرد تراکمسنجی استخوان انجام دهد یا خیر باید یکسری اندیکاسیونها را داشته باشد.
چه کسانی واجد شرایط تراکمسنجی استخوان هستند؟
رئیس اداره بیماریهای عضلانی، اسکلتی دفتر مدیریت بیماریهای غیرواگیر وزارت بهداشت درباره اندیکاسیونهای انجام تست تراکمسنجی استخوان، توضیح داد: خانمهای بالاتر از ۶۵ سال و آقایان بالاتر از ۷۰ سال، خانمهایی که قبل از ۴۰ یا ۴۵ سالگی یائسه شدند و هورمونهای استخوانساز خود را از دست دادند، خانمهایی که کاهش قد بیش از ۴ سانتیمتر دارند، خانمهایی که آمنوره داشتند (قاعدگی دیرتر از زمان طبیعی)، افرادی که سابقه شکستگی لگن در خانواده نزدیک خود دارند باید مورد بررسی قرار گیرند؛ چون ممکن است آن ها هم دچار پوکی استخوان باشند و لازم باشد که تحت درمان قرار گیرند.
تعداد ناکافی و توزیع ناعادلانه دستگاههای سنجش تراکم استخوان
وی با تاکید بر اینکه تراکمسنجی استخوان نباید به صورت کلی انجام شود، بیان کرد: این خدمات رایگان نیست و چند چالش بزرگ و ویژه در کشور درخصوص سنجش تراکم استخوان داریم. یکی از این چالشها تعداد ناکافی دستگاههای سنجش تراکم استخوان در کشور و توزیع ناعادلانه آنها است؛ به طوری که خیلی از این دستگاهها در مراکز استانی تجمع دارند و برای سالمندی که رفت و آمد هم برایش سخت است، انجام سنجش تراکم استخوان با زحمت همراه است. برای اجرای برنامه IMED با کمک شرکتهای سازنده دستگاههای تراکم سنجی استخوان، به صورت رایگان این کار را انجام میدادیم اما بازهم برخی سالمندان توان مراجعه به مراکز ما را به دلیل بعد مسافت نداشتند و این درحالی بود که حتی کمکهزینه رفتوآمد آن ها هم پرداخت میشد.
هزینه سنجش تراکم استخوان
او با بیان اینکه هزینه سنجش تراکم استخوان بالا است، تصریح کرد: هزینه آن با بیمه حدود ۴۰۰ هزارتومان است و هزینه آن در بخش خصوصی و دولتی تفاوت زیادی دارد. چون تعداد دستگاههای سنجش تراکم استخوان در مراکز دولتی خیلی کم است، امکان دسترسی افراد به این خدمت با توجه به قیمت بالای آن و پرداخت فرانشیز بیمه بر اساس قیمت بخش دولتی، سخت است.
چرا پزشکان عمومی اجازه تجویز تراکم سنجی استخوان ندارند؟
رئیس اداره بیماریهای عضلانی، اسکلتی دفتر مدیریت بیماریهای غیرواگیر وزارت بهداشت در تشریح چالش دیگر مرتبط با بیماری پوکی استخوان، توضیح داد: چالش دیگر این است که پوکی استخوان بیماری است که پزشکان عمومی یا خانواده اگر در مورد آن آموزش ببینند میتوانند بیماری را در مراحل اولیه مدیریت، غربالگری، پیشگیری و درمان کنند؛ اما متاسفانه بیمهها اجازه تجویز خدمت تراکم سنجی استخوان را به پزشکان عمومی ندادند و این سبب شده که افراد به پزشکان متخصص مراجعه کنند و همین هم باعث میشود که پرداختی از جیب آنها افزایش یابد و گاهی اوقات هم تجویزهای القایی بیشتر شود.
وی افزود: با بیمهها رایزنی کردیم و حتی دورههایی ۲۵ ساعته برای آموزش پزشکان داشتیم و به آن ها مدرک هم اعطا کردهایم اما همچنان بیمهها زیربار نمیروند که مجوز این تجویز را به پزشکان عمومی بدهند که مردمی که در مراکز استانی نیستند از این خدمت بهرهمند شوند. وظیفه اصلی بیمهها در حمایت از قشر آسیبپذیر جامعه است و باید اجازه تجویز این خدمت را به پزشکان عمومی هم بدهند؛ چون قبل از بروز شکستگی، پزشکان عمومی میتوانند درمان پوکی استخوان را انجام دهند.
روشهایی برای تعیین ریسک شکستگی استخوانها
وی به موضوع تعیین ریسک شکستگی اشاره کرد و گفت: ریسک شکستگی با برخی ابزارهای موردیاب قابل انجام است و این ابزارها پرسشنامه است. در کشورهای مختلف از ابزارهای مختلف برای تعیین ریسک شکستگی استفاده میشود و اگر این ریسک خیلی بالا باشد پزشکان میتوانند بدون انجام سنجش تراکم استخوان درمان را آغاز کنند. ابزارها باید بر اساس جمعیتها بومی شود، یکی از ابزارهای مناسب در ایران، "تعیین کننده ریسک شکستگی" با ابزار "فرکس" است که بر اساس سن، جنس، سبک زندگی، ابتلا به برخی بیماریها و... ریسک شکستگی را مشخص میکند و میگوید که شما طی ۱۰ سال آینده در معرض شکستگی قرار دارید یا خیر؟
برنامه آزمایشی شناسایی زودهنگام پوکی استخوان در ۵ استان
او با اشاره به برنامه وزارت بهداشت برای شناسایی پوکی استخوان و پیشگیری از شکستگیهای ناشی از آن، توضیح داد: این برنامه در ۵ دانشگاه کشور (دانشگاههای همدان، قزوین، اراک، زنجان، زاهدان) پایلوت اجرا میشود تا خانمهای بالاتر از ۵۰ سالی که به مراکز خدمات جامع سلامت مراجعه میکنند با استفاده از ابزاری مورد ریسک سنجی قرار گیرند و اگر در معرض خطر شکستگی بودند برای آنها سنجش تراکم استخوان انجام میشود و اگر نیاز به درمان داشته باشند تحت درمان قرار خواهند گرفت و به سایر افراد هم آموزش میدهیم.
وی در خصوص این آموزشها، گفت: داشتن شیوه زندگی سالم برای سلامت استخوانها و مفاصل شامل تغذیه مناسب با مواد کلسیمدار، مواد لبنی، ویتامین D، تحرک بدنی بویژه ورزشهایی برای تقویت عضلات، ورزشهایی که تعادل فرد را بهبود دهد، مشاورههایی برای اینکه ریسک زمین خوردن افراد را کاهش دهد، در نظر گرفتن نور کافی در منزل و... است. همچنین اگر فردی مصرف کنند الکل و دخانیات باشد باید این مواد را کنار بگذارد تا اگر سایر ریسک خطرهای پوکی استخوان را هم داشت بتواند از بروز شکستگی جلوگیری کند.
اهمیت جلوگیری از شکستگیهای ثانویه
وی در خصوص سیستم درمانی FLS (سیستم پیشگیری از شکستگیهای ثانویه) که در ایران با نام استئوپاد شناخته میشود، توضیح داد: یک زمانی حتی با وجود یا عدم وجود پیشگیری ممکن است که فرد دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان شود؛ موضوع مهم این است که خیلی از افرادی که دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان میشوند به بیمارستانهای ارتوپدی مراجعه میکنند و ارتوپد هم اقدام به درمان شکستگی میکند ولی پوکی استخوان یا درمان نمیشود یا درمان صحیحی نمیشود و فرد از بیمارستان مرخص میشود.
رئیس اداره بیماریهای عضلانی، اسکلتی دفتر مدیریت بیماریهای غیرواگیر وزارت بهداشت، ادامه داد: بروز شکستگیهای دوم و سوم در کسانی که دچار پوکی استخوان میشوند و یک بار شکستگی را تجربه میکنند، دو تا سه برابر میشود؛ یعنی مثلا فرد یک بار با شکستگی لگن در سمت راست به مراکز درمانی مراجعه میکند و سال بعد با شکستگی سمت چپ لگن؛ در حالی که با درمان پوکی استخوان میتوان ریسک شکستگی بعدی را در این فرد کاهش داد؛ بنابراین یک خدمتی تحت عنوان "سیستم پیشگیری از شکستگیهای ثانویه" در برخی بیمارستانهایی که سانتر ارتوپدی کشور هستند مانند بیمارستانی در گرگان، مازندران و تهران راهاندازی شده است.
سیستم درمانی FLS چگونه فعالیت میکند؟
وی افزود: افرادی که به سانتر ارتوپدی مراجعه میکنند و احتمال میرود که شکستگی آن ها ناشی از پوکی استخوان باشد تحت مشاوره قرار میگیرند و به آن ها اعلام میشود که ممکن است پوکی استخوان داشته باشند و باید از این نظر بررسی شوند که اگر چنین باشد لازم است درمان بگیرند. در صورت رضایت بیمار برای او پروندهای داخل یک سامانه ثبت میشوند و بعد مراقبتهایی که پرستار محور است را توسط پرستار خود دریافت میکنند؛ یعنی لازم نیست فرد دوباره به همان بیمارستان برود اما پرستار بیمار را پیگیری میکند تا سنجش تراکم استخوان انجام دهد و اگر مشخص شد که پوکی استخوان دارد، درمان بگیرد و دارو مصرف کند.
حاجیولیزاده ادامه داد: تا دو سال نخست که ریسک شکستگی ثانویه در بیمار بالا است پرستاران دورادور از بیمار مراقبت میکنند که از شکستگی بعدی جلوگیری شود. این کلینیکها در تمام دنیا وجود دارد و به صورت مرحله به مرحله با بیمار برخورد میکنند و به فراخور خدماتی که ارائه میدهند ستاره آبی، برنز، نقره یا طلایی دریافت میکنند. در حال حاضر در کشورهای اطراف خود مانند ترکیه، اسرائیل، امارات و قطر کلینیکهای FLS داشتیم اما در کشورهای اطرافمان تنها بیمارستانی که ستاره نقره کسب کرده است، بیمارستان شفایحیائیان است که تاکنون به بیش از ۱۰۰۰ بیمار در این زمینه خدمت داده است؛ البته بیمارستان گرگان نیز ستاره برنز کسب کرده است.
برنامه وزارت بهداشت برای گسترش کلینیکهای FLS
وی یادآور شد: از برنامههای ما این است که این کلینیکها را در ۱۰ بیمارستان ارتوپدی دیگر هم گسترش دهیم که بیمارستان کاشان، همدان، قزوین، اراک، مشهد، اصفهان، شیراز، مازندران و... از این دست هستند.
قیمت داروهای پوکی استخوان شدید و درخواست از بیمهها
وی در پایان صحبتهای خود یکی از چالشهای موجود در زمینه پوکی استخوان را اینگونه شرح داد: گران بودن داروهای پوکی استخوان شدید یا پوکی استخوانهای ناشی از شکستگی یکی از مشکلات فعلی است که فرانشیز بیمه آن ها بسیار پایین است. فرد حداقل باید دو سال آمپولی استفاده کند که حتی پس از کسر فرانشیزِ بیمه ماهانه ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار تومان برای او هزینه دارد و این سبب میشود که برخی این درمان را رها کنند و این درحالی است که درمان اولیه پوکی استخوان هم برای این افراد پاسخگو نیست. از بیمهها تقاضا داریم که تا حد امکان فرانشیز بیمه را افزایش دهند و از سختگیری اندیکاسیون بیمارانی که میتوانند این دارو را دریافت کنند، کم کنند تا افراد بیشتری تحت پوشش حمایتی قرار گیرند.
منبع: خبرگزاری ایسنامنبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: پوکی استخوان بیماری خاموش شکستگی ناشی از پوکی استخوان بروز پوکی استخوان سنجش تراکم استخوان دانشگاه علوم پزشکی پوکی استخوان پوکی استخوان پوکی استخوان پوکی استخوان پوکی استخوان پزشکان عمومی بروز شکستگی ریسک شکستگی دچار شکستگی ۳۰ سالگی استخوان ها قرار گیرند دستگاه ها کلینیک ها انجام شد بیمه ها خانم ها ۵۰ سال
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۹۲۶۰۸۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ایران امنیت بالای انرژی دارد اگر مصرف کننده بگذارد
به گزارش خبرنگار مهر، سالهای گذشته هنگامی که ترکیه قرارداد گازی ایران را به داوری برد و مدعی شد ایران توانایی تأمین گاز را حتی در داخل کشورش ندارد چه رسد به صادرات در آن هنگام داوری سوئیس این موضوع را رد کرد و از این جهت ایران به ترکیه جریمه ای پرداخت نکرد.
در اینکه ایران به عنوان یکی از بزرگترین دارندگان منابع گازی به شمار میآید و رتبه دوم ذخایر جهانی گاز را در اختیار دارد شکی نیست اما با این وجود اخیراً برخی از کارشناسان انرژی مدعی شدهاند ایران از نظر تأمین انرژی با مشکلاتی مواجه است که در این گزارش سعی کردکردیم به این مساله بپردازیم.
مصرف کنترل شود امینت انرژی تأمین است
آنطور که کارشناسان انرژی میگویند دوران افت تولید از پارس جنوبی آغاز شده و قطریها زودتر از ایران به دنبال سکوهای فشار افزایی رفتهاند.
مسؤولان وزارت نفت نیز امسال به دنبال ساخت این سکوهای فشار افزایی رفتهاند تا در تولید گاز از این میدان مشترک عقب نمانند.
در هفته گذشته نیز موضوع سرمایهگذاری بخش خصوصی در بالاست صنعت نفت با حضور چندین شرکت خصوصی با وزارت نفت به نتیجه رسید و چند قرار داد توسعهای به امضا رسید. تا شاهد افزایش تولید گاز و نفت در سالهای آینده باشیم.
اما مسأله اصلی در امنیت انرژی تولید است یا مصرف؟
سقفی برای برداشت
محمد صادق مهرجو کارشناس انرژی در گفت و گو با خبر نگار مهر با اشاره به اینکه میزان تولید گاز در کشور ما به اندازه توانایی و سرمایه گذاری که تا کنون انجام شده است، گفت: بین سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰ تنها در پارس جنوبی بالغ بر ۳۵ میلیارد دلار بالغ بر سرمایه گذاری انجام شده است و باید در نظر داشت که کشورها همه منابع را در اختیار ندارند و مسألهای که وجود دارد این است که برای منابع انرژی تجدید ناپذیر سقفی برای برداشت گذاشته شده است.
وی ادامه داد: زمانی که بهره برداری از منابع آغاز میشود در دوره ابتدایی توسعه قرار میگیریم و پس از آن با تولید از میادین مختلف به دوره حداکثر تولید میرسیم، دوره حداکثر تولید را میتوان با تمهیداتی برای مدت زمان مشخصی نگه داشت و پس از آن دوران شروع افت تولید آغاز میشود که ما در این دوران هستیم.
به دوران افت تولید رسیدهایم
هدر رفت انرژی یکی از مقولاتی است که در سالهای اخیر به مورد توجه قرار گرفته است، اما آنطور که باید و شاید به این موضوع پرداخته نشده است، زیرا که با افزایش تولید گاز باز هم کسری آن درزمستان های گذشته خود را به خوبی نشان داده که این مساله ریشه در مصرف بی رویه در بخشهای مختلف دارد.
مهرجو با اشاره به اینکه پارس جنوبی از این جهت حائز اهمیت است که ۷۰ درصد از تولید گاز کشور مربوط به این میدان است و مابقی میادین ۳۰ درصد تولید گاز را تشکیل میدهند، خاطر نشان کرد: اکنون به حداکثر تولید در پارس جنوبی رسیدهایم و از این به بعد دوران شروع افت تولید است که نشانههای آن ظاهر شده است و علی رغم اینکه فاز ۱۱ پارس جنوبی را توسعه دادیم و تولید قابل توجهی به تولید گاز اضافه شد، اما متأسفانه شاهد آن هستیم که سال گذشته با وجود توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی و به رقم تولید ۱۵ میلیون متر مکعب در روز رسید تفاوت آنچنانی در تولید این میدان احساس نشد و تقریباً به اندازه سال گذشتهاش بود که نشان دهنده آن است که افت تولید در سایر فازها آغاز شده است. و این موضوع باید به گوش مصرف کننده نیز برسد که این نعمت اگر درست استفاده نشود هرچقدر هم تولید شود بازهم کم است.
گاز ثروتی یکبار مصرف
گاز در زمره انرژیهای تجدید نا پذیر قرار میگیرد برای همین است که بر استفاده بهینه آن تاکید میشود تا این نعمت خدادای برای نسلهای آینده نیز باقی بماند، مهر جو هم صحه بر این موضوع میگذارد و میگوید: گاز یک ثروت یک بار مصرف و تجدید ناپذیر است، با اتمام این انرژی امکان جایگزینی وجود ندارد به همین علت تبدیل به ثروت میشود و هزینه توسعه زیر ساختها میشود مانند برق، صنعت، کشاورزی و… که منجر به ایجاد ارزش افزوده اقتصادی باشد.
وی ادامه داد: ما به اندازهای که میتوانیم و مخازن استعداد دارند تولید میکنیم البته ممکن است سرعت توسعه با کشورهای رغیب کند تر باشد ولی این مساله اکنون هم وجود دارد البته ما در پارس جنوبی از قطر تولید بیشتری داریم چرا زیرا مصرف بیشتری داریم.
مهرجو با اشاره به مصرف بی رویه و بالا بودن شاخص شدت انرژی کشور نسبت به تمام دنیا و سایر کشورهای خاورمیانه، خاطر نشان کرد: در تمام کشورها شاخص شدت انرژی رو به کاهش است و یا ثابت است در حالی که در کشور ما رو به افزایش است که علت آن پایین بودن قیمت تمام شده انرژی در کشور ما نسبت به سایر کشورها است به همین دلیل کسی اهمیتی به بهینه سازی مصرف انرژی به خصوص در بخشهای صنعتی نمیدهد.
باید مدیریت متمرکز انرژی داشته باشیم
وی با بیان اینکه ما باید یک مدیریت متمرکز انرژی داشته باشیم تا بتوانیم سیاست گذاری متمرکز و تنظیمگری متمرکز در بخشهای مختلف داشته باشیم توضیح داد: این مدیریت میتواند منجر به هماهنگی و بهینه سازی متمرکز شود به عنوان مثال وزارت نفت که متولی امر تولید است نمیتواند در زمینه بهینه سازی سایر بخشهای صنعتی و کشاورزی دخالتی داشته باشد به همین علت به نهادی فرا دست نیاز داریم که امکان کنترل و هماهنگی همه این نهادها را داشته باشد.
این کارشناس انرژی اضافه کرد: متأسفانه شورای عالی انرژی کارکرد خود را از دست داده است زیرا مخصوص سیاست گذاری است و دخالتی در هماهنگی، تنظیمگری و بهینه سازی ندارد و ما نیاز داریم که دائماً رصد کنیم که چه میزان انرژی تولید میشود و به کدام بخش چه مقدار میدهیم و هر بخش چه مقدار بهینه سازی کردند و چه میزان هدر رفت انرژی وجود داشته است.
مهرجو با اشاره به اینکه علاوه بر مصرف بالای انرژی در کشور هدر رفت فراوانی وجود دارد، اضافه کرد: گازهای فلز مصرف گزافی داشتهاند، نیروگاههای حرارتی راندمان بالایی نداریم و در بخش خانگی که ۴۵ درصد گاز کشور مصرف میشود بخاریهای گازی راندمان بالایی ندارد اگر بتوانیم از بخاریها با راندمان بالا استفاده کنیم تا حدی این مشکل مرتفع میشود که آن هم باید دولت سرمایه گذاری کند و به صورت اقساط ماهانه بر روی قبوض گاز هزینه آن را از مردم دریافت کند، به همین دلیل نیازمند یک نهاد فرا دستگاهی برای مدیریت بخشهای مختلف هستیم.
رعایت توازن تولید و مصرف انرژی به سرمایه گذاری خارجی نیاز دارد
تولید انرژی در کشور ما کم نیست، بلکه مصرف انرژی در ایران بسیار بالاست و باید تدبیری برای آن صورت بگیرد چرا که ایران به عنوان یکی از دارندگان کنابع طبیعی گاز و نفت اقبال چندانی در صادرات گاز نداشته است چرا که همواره تولید و مصرف به یک اندازه و حتی ناتراز اند؛ این به معنی آن است که تعادل در مصرف وحود ندارد و آنگونه که باید و شاید سرمایه گذاری در این زمینه صورت نمیگیرد. نرسی قربان کارشناس انرژی در گفتوگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه ایران یکی از بزرگترین ذخایر گازی را دارا است، گفت: ایران از لحاظ تئوری میتواند به هاب انرژی تبدیل شود و سالهای سال در رابطه با آن صحبت شده است زیرا ایران یکی از بزرگترین ذخایر گازی جهان را دارا است.
وی ادامه داد: ایران از لحاظ جغرافیایی در منطقهای قرار دارد که به چندین کشور مختلف راه دارد؛ اعم از کشورهایی که گاز دارند به همین جهت همواره بر سر این موضوع بحث بوده که ایران بتواند ایران گاز را از کشورهایی نظیر ترکمنستان که گاز دارند دریافت و به ترکیه، هند و.... بدهد که به دلیل تحریمها مکان پذیر نبود.
به گفته این کارشناس انرژی تولید انرژی در کشور ما کم نیست، بلکه مصرف انرژی در کشور ما بسیار بالاست.
لزوم سرمایه گذاری برای افزایش تولید
سرمایه گذاری یکی از راههای افزایش تولید است حتی وزیر نفت هم به لزوم سرمایه گذاری ۲۰۰ میلیارد دلاری اذعان کرده بود، قربان هم همبن نظر را دارد و میگوید: برای به تعادل رسیدن تولید و مصرف باید تولید گاز افزایش پیدا کند زیرا گاز در سبد کشور ما سهم ۷۰ درصدی دارد و اگر بخواهیم تولید گاز را افزایش دهیم که برای تولید برق و سایر مصارف را پاسخگو باشد مستلزم سرمایه گذاری بیشتر است که مقدار آن بسیار بالاست و به گفته وزیر نفت ۲۰۰ میلیارد دلار برای سرمایه گذاری نیاز داریم.
به گفته قربان در صورتی که سرمایه گذاری صورت بگیرد باید سرمایه گذاری خارجی باشد تا پاسخگوی نیاز ما باشد.
راهکارهای قیمتی به علت مسائل سیاسی وجود ندارد
قربان در رابطه با راهکارهای بهینه سازی مصرف، خاطر نشان کرد: راه کارهای مختلفی در این زمینه در نظر گرفته شده است که یکی از آنها قیمت گذاری است به گونهای که قیمت انرژی را به جایی برسانند که صرفهجویی در آن بسیار جذاب شود که به علت مسائل سیاسی چنین امکانی وجود ندارد
وی ادامه داد: راه کارهای دیگری نظیر سرمایه گذاری وجود دارد و بهینه سازی به طوری که در خانه و ادارات حتی کارخانهها سرمایه گذاری صورت بگیرد تا مصرف بهینه باشد و با توجه به اینکه سرمایه گذاری وجود نداشته این نوع از بهینه سازی هم میسر نشده است.
این کارشناس انرژی توضیح داد: سیاستهای انرژی دولت مرتباً در حال تغییر است و هیچ زمان سیاست واحدی را در دولتها مختلف نداشتهایم و همه این موارد دست به دست هم داده تا بهینه سازی به تعویق میافتد.
مصرف انرژی در منازل باید مدیریت شود
در بسیاری از کشورهای جهان تنها از یک حامل انرژی استفاده میشود در صورتی که در کشور ما، برق و گاز به صورت همزمان در خانههای شهروندان وجود دارد که میتواند مهمترین ناترازی گاز باشد، حسن مرادی استاد دانشگاه و کارشناس انرژی در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه کشور ما یکی از پر مصرف ترین کشورهای دنیا در مصرف گاز است، گفت: ما دومین کشور دارای ذخایر و منابع گازی هستیم اما مصرف انرژی در کشور بسیار بالاست، که آن هم دلایل متعددی دارد.
وی ادامه داد: مهمترین دلیل مصرف بالای گاز در کشور ما به قبل از انقلاب باز میگردد، زمانی که لوله کشی گاز به صورت رایگان انجام شد مردم گمان بردند که گاز نعمتی لایزالی و پایدار است و خبر نداشتند در کشورهایی که لوله کشی گاز وجود دارد با چه سختی این گاز را به مصرف میرسانند بنابراین بر اساس عادت نا مأنوس و بدون مطالعه مصرف گاز به شدت افزایش پیدا کرد.
غیر استاندارد بودن تجهیزات منجر به هدر رفت انرژی میشود
این کارشناس انرژی یادآور شد: یکی از دلایل مهم هدر رفت انرژی در کشور را میتوان بخاریهای گازی غیر استاندارد عنوان کرد. بر اساس محاسبهای که در دولتهای یازدهم تا سیزدهم انجام شده است نشان میدهد ۲۵ میلیون بخاری در کشور وجود دارد که اکنون این تعداد بیش از ۲۵ میلیون بخاری است که منجر به هدر رفت گاز میشود.
مرادی با بیان اینکه متأسفانه هیچ مکانیزم صحیحی برای استفاده از بخاری وجود ندارد، یادآور شد: در بسیاری از روستاها به علت بزرگ بودن خانههای روستایی ۵ تا ۶ بخاری در هر خانه مورد استفاده قرار میگیرد که در این صورت حجم بالایی از گاز مورد استفاده قرار میگیرد و دولت باید برای این موضوع تدبیری در نظر بگیرد.
این کارشناس انرژی توضیح داد: دولت یازدهم و دوازدهم بنا داشتند طی برنامههایی با کمک شرکت بهینه سازی سوخت این ۲۰ میلیون بخاری فاقد استاندارد را اصلاح کنند اما متأسفانه جز ۱۰ هزار بخاری نتوانستند بخاری بیشتری تولید کنند زیرا قیمت بالایی داشت و هر کسی قدرت خرید آن را نداشت و حتی این ۱۰ هزار بخاری که با روش جدید ساخته شدهاند به آموزش و پرورش هدیه شده است.
وی خاطرنشان کرد: علاوه بر بخاریهای غیر استاندارد نانواییهای غیر استاندارد، فلر ها وموتورخانه های غیر استاندارد منجر به هدر رفت و پرتی گاز میشود به همین دلیل باید خود را با آخرین فناوریهای روز دنیا تطبیق دهیم تا بتوانیم این ثروت خدا دادی را به صورت بهینه استفاده کنیم.
بر اساس این گزارش دولت باید سیاستهای غیر قیمتی را در نظر بگیرد و با جذب سرمایه گذار خارجی راهی برای حفظ این نعمت خدادادی برای نسلهای آبنده تدبیر کند درغیر این صورت در سالهای نه چندان دور با بحران گاز روبرو خواهیم شد.
کد خبر 6095153 فاطمه صفری دهکردی